Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, ceza kovuşturmaları neticesinde ortaya çıkan, uygulamada birçok defa karşılaşılan karar olup birçok defa bu konu hakkında avukatlara sorular gelmektedir. Peki nedir bu hükmün açıklanmasının geri bırakılması?
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre sanık hakkında yapılan kovuşturma ve toplanan deliller neticesinde iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezasına karar verilmesi halinde, sanığın daha önce herhangi bir kasti suç işlememiş olması, geçmiş adli sicil kayıtlarının temiz olması ve yargılama esnasında hal ve hareketleri neticesinde hakim tarafından takdir yetkisi kullanılarak 5 yıllık denetimli serbestlik verilmesine hükmün açıklanmamasının geri bırakılması denmektedir.Bahsetmiş olduğum tanımdan da anlaşılacağı üzere HAGB kararı verilebilmesi için bazı şartlar aranmaktadır. Bu şartlar kanun metninde açıkça sayılmıştır. CMK 231/5’e göre;
‘‘Sanığa yüklenen suçtan dolayı yapılan yargılama sonunda hükmolunan ceza, iki yıl veya daha az süreli hapis veya adlî para cezası ise; mahkemece, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir. Uzlaşmaya ilişkin hükümler saklıdır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukukî sonuç doğurmamasını ifade eder.’’
Madde metninden anlaşılacağı üzere hükmün açıklanmasının geri bırakılması iki yıl veya daha az süreli hapis veya adli para cezası olması halinde söz konusu olacaktır. Ayrıca HAGB kararı verilebilmesi için başka şartlarda aranmaktadır. Bunlar CMK 231/6. Bendinde açıkça sayılmıştır;
- a) Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmamış bulunması,
- b) Mahkemece, sanığın kişilik özellikleri ile duruşmadaki tutum ve davranışları göz önünde bulundurularak yeniden suç işlemeyeceği hususunda kanaate varılması,
- c) Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi, gerekir.
Sanığın kabul etmemesi hâlinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez.
Görüleceği üzere HAGB kararı verilebilmesi açısından yukarıda sayılan şartların sanıkta var olması gerekmektedir. Ayrıca HAGB kararı verilebilmesi için yargılama esnası sanığın açıkça kabul etmemesi halinde sanık hakkında HAGB kararı verilemeyeceği kanunda açıkça düzenlenmiştir.
Ayrıca aynı kanunun 231. Maddenin 7. Bendine göre ise açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkûm olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez. Çünkü HAGB’nin niteliği karar değildir. Sanık hakkında verilecek olan kararın açıklanmamasıdır. Bu sebeple herhangi bir hüküm açıklanmadığından kaynaklı ertelemenin veya seçenek yaptırımlara çevrilmesi söz konusu olamayacaktır.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının verilmesi halinde sanık, beş yıl süreyle denetime tâbi tutulur. Denetim süresi içinde, kişi hakkında kasıtlı bir suç nedeniyle bir daha hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilemez. Bu süre içinde bir yıldan fazla olmamak üzere mahkemenin belirleyeceği süreyle, sanığın denetimli serbestlik tedbiri olarak;
- a) Bir meslek veya sanat sahibi olmaması halinde, meslek veya sanat sahibi olmasını sağlamak amacıyla bir eğitim programına devam etmesine,
- b) Bir meslek veya sanat sahibi olması halinde, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
- c) Belli yerlere gitmekten yasaklanmasına, belli yerlere devam etmek hususunda yükümlü kılınmasına ya da takdir edilecek başka yükümlülüğü yerine getirmesine, karar verilebilir.Ayrıca denetim süresi içinde dava zamanaşımı durmaktadır.
Suçun işlenmesiyle mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen ve derhal yerine getirme yükümlülüğü vardır.Eğer sanık derhal yerine getirmezse mağdura veya kamuya verdiği zararı denetim süresince aylık taksitler halinde ödemek suretiyle tamamen gidermesi koşuluyla da hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.
Eğer sanık 5 yıllık denetim süresi içinde yükümlülüklere uyması ve kasten yeni bir suç işlememesi halinde hakkında verilmiş olan HAGB kararı hükmü kalkarak, davanın düşürülmesine karar verilir.
Denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi veya denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere aykırı davranması halinde, mahkeme hükmü açıklar. Ancak mahkeme, kendisine yüklenen yükümlülükleri yerine getiremeyen sanığın durumunu değerlendirerek; cezanın yarısına kadar belirleyeceği bir kısmının infaz edilmemesine ya da koşullarının varlığı halinde hükümdeki hapis cezasının ertelenmesine veya seçenek yaptırımlara çevrilmesine karar vererek yeni bir mahkûmiyet hükmü kurabilir.
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına itiraz edilebilir. Bu itirazın avukatınız vasıtasıyla yapılması önem arz etmektedir.
Adli Para Cezasında Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Uygulamada çoğunlukla HAGB kararının adli para cezalarını kapsayıp kapsamadığıyla alakalı çok sorular gelmektedir. Bu hususa açıklık getirmek gerekirse; Yargılama sonucunda sanık hakkında hapis ceza veya hapis cezasıyla beraber adli para cezasına hükmedildiği hallerde HAGB kararı verilmiş ise HAGB kararı adli para cezasını kapsayacaktır. Fakat yargılama sonucu hapis cezası verilip adli para cezasına çevrilmesi halinde o zaman HAGB kararı verilemeyecektir. Burada en önemli nokta adli para cezasının doğrudan verilen bir karar olmasıdır.
Yukarıda detaylarıyla bahsettiğimiz hususlar göz önüne alındığı yargılama sonucu sanık hakkında HAGB kararının verilmesi çoğu zaman lehine olmaktadır. Bu sebeple yapılacak herhangi bir yanlışlık halinde ağır sonuçlar doğuracağından ceza yargılamalarını açısından mutlaka bir ceza avukatından destek alınmasında çok büyük fayda vardır.
 (CMK 231)){kind=link}